अति सडपातळ आहात? वजन कसे वाढवाल?

माझ्या ब्लॉग वर एकांनी ( श्री. महेंद्र ) प्रतिसाद लिहिला ‘मॅडम, वजन कमी कसे करायचे हे सांगणारे पुष्कळ लोकं आणि प्रोडक्ट आहेत, पण वजन वाढवायचा फक्त प्रोटीन सप्लीमेन्ट हाच उपाय आहे का?’ नंतर कळलं की, ते २३ वर्षाचे असून त्यांचं वजन फक्त ५२ किलो (उंची ५ फूट १० इंच) आहे. त्यांना त्यांचे सर्व मित्र ‘काडी’ म्हणून चिडवतात. गेली बरीच वर्ष त्यांना बद्धकोष्ठतेचा (मलावरोध) त्रास होतो, वारंवार आजारपण येतं, अशक्तपणा जाणवतो आणि जरा पण जास्त खाल्लं उ.दा. एका ऐवजी दोन पोळ्या किंवा एक पूर्ण वाटी श्रीखंड ई. की लगेच पोट बिघडतं. त्यांनी प्रोटीन सप्लीमेन्ट पण घेऊन बघितली पण ती सुद्धा मानवली नाहीत. कोणाला पण विचारलं की ते त्यांना फक्त ‘अरे! भरपूर खा, दाबून. मग बघ वजन कसं वाढतंय.’- असंच सल्ला देतात. महेंद्र ना दीर्घकालीन कुपोषण आणि मालअ‍ॅबसॉर्प्शन सिंड्रोम होता. त्यामुळे त्यांचे वजन कमी असून त्यांना इतर पण डेफीश्यन्सी होत्या. त्यांच्या शरीरातले स्नायू – हाता पायात्लेच नाहीत तर आतडे, हृदय, यकृत – हे पण शिथिल पडले असून, ते त्यांचे स्वास्थ्य गमावून बसले होते. ह्या शिवाय, जीवनसत्व व खनिज तत्वांच्या त्रुटी मुळे त्यांची प्रतिकारशक्ती पण खूप मंद झाली होती. पाय दुखणे, केस गळणे, दात दुखणे, थकवा, अधून मधून ताप येणं- एवढे सगळे परिणाम फक्त गेल्या ६-७ वर्षांच्या कुपोषणामुळे त्यांना होत होते . (तरुण मुलींना तर अश्या कुपोषण किंवा ‘स्लिम फिगर’ च्या फॅड मुळे अनिमिया, वेळेत गर्भधारण न होणे आणि बाळाचे वजन कमी असणे- असे बरेच परिणाम भोगावे लागतात) ह्या विकारा चं गांभीर्य महेंद्रजींच्या तेव्हा लक्षात आलं जेव्हा एक दिवस त्यांच्या छातीत खूप धडधडायला लागून डॉक्टर कडे जावं लागलं. डॉक्टर नी त्यांना जीवनसत्व ब-१२ ची इंजेक्शन, प्रोटीन सप्लीमेन्ट आणि भरपूर खाऊन वजन वाढवायचा सल्ला देऊन घरी पाठवलं. पण त्यांच्या समोरचा प्रश्न तसच राहिला- वजन वाढवायचे कसे?

वजन वाढवणं म्हणजे सामान्य समजाप्रमाणे – जंक फूड, तळलेले, तूपकट, गोड धोड खाणं, काही पण व्यायाम न करणं आणि सारखं अबर चबर खात राहणं- असे नसते. ज्या व्यक्तीना कुपोषणाचा त्रास असतो, त्यानी जर अचानक खूप पिझ्झा, बर्गर, चीझ खाल्लं तर त्यांना अपचन, वात, अती रक्तदाब, ई. होऊ शकतं. शिवाय आधीच पचनशक्ति कमी असल्यामुळे कॉलेस्टेरॉल वाढण्याची पण भीती असते. तसेच प्रोटीन सप्लीमेन्ट ने होते. खूप व्यायाम करणारे खेळाडू जेव्हा अशी सप्लीमेन्ट घेतात तेव्हा ते त्यांच्या शरीराला झेपतं- पण सर्वसामान्य बारीक व्यक्ती जर वरचेवर असे प्रोटीन घ्यायला लागले तर त्यांच्या किडनी (मूत्रपिंड) वर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. वजन कमी करणे जसे धैर्य आणि सातत्याचे काम आहे तसेच वजन वाढवायला पण संयम आणि तज्ञाचे मार्गदर्शन लागते. काही आठवड्या पूर्वी ‘जेवणाच्या ताटात इंद्रधनुष्य’ ह्या लेखात समजावल्या प्रमाणे- आरोग्यपूर्ण वजनवाढ करायला पण आहार संतुलित असावा लागतो. जेवणात रोज भाजी, कडधान्य, डाळी, पालेभाजी, दूध व त्याचे पदार्थ, फळं, तेल/तूप आणि तृणधान्य असणे महत्वाचे असते.

पण सकाळ संध्याकाळ फक्त एक पोळी आणि थोडी भाजी/लोणचं अथवा थोडा वरण भात- एवढंच खाणाऱ्या महेंद्रजी ना अचानक ताटभर जेवण जेवता येईल का? अजिबात नाही. इथे पण मी नेहमी सांगते तोच नियम लागू पडतो- आहारात अचानक टोकाचा बदल कधीच करायचा नसतो. अती कुपोषित व्यक्तींनी दर तीन दिवसांनी ५० कॅलरी रोजच्या आहारात वाढवल्या पाहिजे. उ.दा. पोळी भाजी व्यतिरिक्त १/२ वाटी चिवडा दुपारी खाणे. तो जास्तीचा चिवडा खायची सवय झाली की मग सकाळी हलका ब्रेकफास्ट सुरु करणे किंवा एक फळ संध्याकाळी खाणे- असं करत करत साधारण ३ महिन्यांनी पूर्ण संतुलित आहाराकडे वळता येते. आणि वजन वाढवायला पण रोज ३० मि चालणं हा उत्कृष्ट व्यायाम असतो. या शिवाय, विटामिन मिनरल सप्लीमेन्ट पण दिली जातात की ज्याने प्रतिकार शक्ति, पचन शक्ति, हिमोग्लोबिन, स्नायूंचे आरोग्य हळू हळू वाढते. कारण जसं आपण आहार वाढवतो, तसं शरीराला पण त्या वाढीव कॅलरी व प्रथिनं पेलवण्याची शक्ति आली पाहिजे न?